top of page
25-26-27 Ekim 2024
12. Akademisyen Okulu: Araştırmacılar için Bilimsel Görselleştirme ve Sunum Hazırlama Eğitimi
Kontenjan 21 kişi
Akademisyenler için Telif Hakkı Bilgisi 101
Yayınlanma tarihi: Ağustos 2024
Bilimsel Yayıncılıkta Telif Hakları
Merhabalar. Bugün sizlere bir araştırmacının makale, sunum veya kitap bölümünün görsellerini hazırlarken dikkat etmesi gereken telif hakları kurallarından bahsedeceğim. Aslında bu bölüm, bir akademisyenin telif hakları konusunda temel bilmesi gerekenleri içermektedir.
Öncelikle şuradan başlayalım. Maalesef ülkemizde telif hakları konusunda temel okuryazarlık ve bilinç oluşmamış durumda bundan dolayı da sanki internette bulduğumuz her içeriği gerçek bir şey madde olmadığı için istediğimiz gibi kullanabileceğimizi zannediyoruz. Halbuki sanal ortamda olan herhangi bir içeriğin fiziki dünyadaki bir maddeden hak konusunda bir farkı bulunmamaktadır. Nasıl ki gerçek dünyada her cismin sahibi ve kullanım koşulu var işte internette eriştiğimiz her içeriğin de bir içerik üreticisi bulunmakta. Bundan dolayı temel bazı şeylere hakim olmamız lazım ki neleri kullanamayız neleri kullanabiliriz veya ne koşullarda kullanabiliriz bunları bilelim.
Şimdi gelelim detaylara:
© bu işareti mutlaka görmüşsünüzdür. C, copyright’ın C’sidir. Yani telif hakkı anlamına gelir. İşte bir yerde veya içerikte © işareti görüyorsanız bu tüm hakları saklıdır izinsiz kullanılamaz anlamına gelir. Eğer bir içerikte telif hakları ile ilgili bir ibare bulunmuyorsa bunu da yine tüm hakları saklı olarak kabul edip izinsiz kullanmamamız gerekir çünkü bilmiyoruz.
Aslında bu Copyright © hakkında pek fazla konuşmayacağım çünkü bu kategorideki eserleri izinsiz hiçbir şekilde yayınlarımızda kullanamıyoruz. Peki size neyden bahsedeceğim. Belli koşullar altında eserlerimizde kullanabileceğimiz bir açık kullanım telif hakkı kategorisinden bahsedeceğim:
“Creative Common (CC) Telif Lisansı”
Creative Common CC açık telif kategorisi, üretilen eserlerin yaratıcısına belirtirken hem de ücretsiz kullanım hakkını sunan Wikipedia tarafından sahiplenilmiş bir telif kategorisidir. Bunun için aslında CC telif literatürel havuzun genişlemesinde ve kümülatif ilerlemesinde çok önemli. Normalde mesela tüm görseller © ile yayımlansaydı hiç bir içeriği kullanamayacak ve ilerleme göstermek ve bir içerik oluşturmak için çok daha zahmetli bir üretim süreci geçirmemiz gerekecekti. İşte bu durumda CC lisans işe yarıyor. Örneğin ben bir içerik üretiyorum veya bir görsel hazırladım. Bu görseli CC lisansı ile yayımladım. Artık insanlar bana atıf yaparak izin almadan kendi eserlerinde kullanabilecekler. İşte bu da üretimin hızlanmasına çok büyük katkı sunuyor. Ancak CC telif katogorisinde 4 tane temel trafik işaretimiz bulunmakta. Bunları çok iyi bilmemiz gerekiyor ki CC lisanslı bir görseli makalemiz için uygun bir şekilde kullanabilelim.
Akademisyenler için Telif Hakkı
3
© Copyright... Telif hakları, Tüm hakları saklıdır sembolü
CC Creative Common Açık kullanım telif hakkı sembolü
BY Atıf
Bu kısaltmayı veya sembolü gördüğünüzde bu görseli kullanmanız durumunda atıf yapmak zorunda olduğunuzu belirtir.
SA Share Alike Benzer Paylaşım
Bu kısaltmayı veya sembolü gördüğünüzde bu görseli kullanıp yeniden yayımladığınızda siz de aynı CC kategoriisnde yayımlamanız gerektiğinibelirtir. Örneğin siz CC lisanslı bir görsel kullandınız ve buna © Copyright izinsiz kullanılamaz diyemezsiniz. CC olarak yayımlamalısınız ki insanlar da sizin çalışmanızı alıp ilerletip kümülatif gelişime katkı sağlasın.
NC NonCommercial Ticari Dışı
Bu kısaltmayı veya sembolü gördüğünüzde bu görseli ticari dışı amaçlar için kullanabileceğinizi belirtir. Örneğin NC ‘li bir görseli açık lisans erişimli bir ddergi makalenize koyabilecekken para ile satılacak ticari bir kitapta basamazsınız.
ND NonDerivative Değişiklik Yapmaksızın
Bu kısaltmayı veya sembolü gördüğünüzde bu görseli üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadan yayımlamanız gerektiğini belirtir. Bu çalışmanın orijinalliğinin korunması istendiğinde bu telif kategorisi içerik üretici tarafından kullanılmaktadır.
CC0 Public Domain
Bu kısaltmayı veya sembolü gördüğünüzde bu görselin kamuya mâl olduğunu ve de makale ve yayınlarınızda özgürce kullanılabileceği anlamına gelir. Atıf gerektirmeyen tek kategori CC0’dır.
Şimdi gelelim bunların kombinasyonlu örneklerine:
CC-BY: Creative Common açık telif … kullanabilirsiniz evet ancak BY… atıf zorunlu
CC-BY-ND: Creative Common …. açık telif … kullanabilirsiniz evet ancak BY… atıf zorunlu ve ND…nonderivative yani görselin üzerinde herhangi bir değişiklik yapamazsınız.
CC-BY-SA: Creative Common …. açık telif … kullanabilirsiniz evet ancak BY… atıf zorunlu ve SA… siz de aynı yani CC lisans olarak yayımlamalısınız.
CC-BY-NC: Creative Common …. açık telif … kullanabilirsiniz evet ancak BY… atıf zorunlu ve NC…non commerical yani sadece ticari dışı amaçlar için kullanabilirsiniz.
CC-BY-NC-ND: Creative Common …. açık telif … kullanabilirsiniz evet ancak BY… atıf zorunlu ve NC…non commerical yani sadece ticari dışı amaçlar için kullanabilirsiniz ve ND… üzerinde değişiklik yapmadan kullanmalısınız.
CC-BY-NC-SA: …. açık telif … kullanabilirsiniz evet ancak BY… atıf zorunlu ve NC…non commerical yani sadece ticari dışı amaçlar için kullanabilirsiniz ve SA… siz de aynı yani CC lisans olarak yayımlamalısınız.
CC0: Ticari amaçlarla da dahil atıf yapmanıza gerek olmadan kullanabileceğiniz kamu malı.
Peki şimdi o kadar atıf dedik. Uygun atfı nasıl yapacağız? Yukarıda da bahsettiğim gibi CC0 dışındaki tüm telif kategorilerinde atıf yapmak zorunludur.
Atıfta bulunması gereken bazı componentler vardır bunlar şöyle:
1. Hak sahibinin adı
2. Eserin adı ve linkleme
3. CC telif ibaresi ve linkleme
4. Eserin direkt mi yayımlandığı yoksa üzerinde değişiklik yapıldığı bilgisi
Bu dört madde atfınızda bulunması gerekir. İnternet ortamında yayımlayacağınız çalışmalarda linkleri gömme iyidir. Ancak basılı materyallerde bu mümkün olmadığı için linki açık bir şekilde yazmalısınız.
**Şimdi gelelim tüm bunların sonucunda bir uygulamaya:**
**Örneğin :**
Creative Common lisans wikipedia’nın himayesinde oluşturulduğu için bir fotoğraf ararken aramama wikipeida yı da ekliyorum. Sinir hücresi nöron fizyolojisi wikipedia arattım ve ingilizce olan wikipedia sayfasına girdim orada bu görsel karşıma çıkan sayfada komponentleri kırmızı okla gösterdim.
Linkini de aşağıya bırakıyorum siz de bakabilirsiniz: https://en.wikipedia.org/wiki/Neuron#/media/File:Neuron_Cell_Body.png
Örnek Uygulama:
1. Hak sahibinin adı: BruceBlaus
2. Eserin adı ve linkleme: Neuron cell body (https://en.wikipedia.org/wiki/Neuron#/media/File:Neuron_Cell_Body.png)
3. CC telif ibaresi ve linkleme: CC-BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)
4. Eserin direkt mi yayımlandığı yoksa üzerinde değişiklik yapıldığı bilgisi: Eser üzerinde değişiklik yapılmıştır.
Sonuç atıf:
BruceBlaus, Neuron cell body (https://en.wikipedia.org/wiki/Neuron#/media/File:Neuron_Cell_Body.png), CC-BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/) Eser üzerinde değişiklik yapılmıştır.
Bu şekilde atıf metni hazırlamış olduk. Artık bu şekilde görsel ve atıfla birlikte çalışmamızda kullanabiliriz. Peki atıf metnini nereye yazmalıyız? En olması gereken görselin hemen altıdır ancak şartlarınız elvermiyorsa o sayfanın hemen altına da atfı yapabilirsiniz. Bu da uygundur ancak makalenin en sonuna veya kitap bölümünün en sonuna veya kitabın en sonuna atfı koymak uygun değildir.
Telif hakları artık günümüzde akademisyenlerin hakim olması gereken temel okuryazarlıklar arasındadır ve de güncel bir konudur. Bundan dolayı bu bölümdeki anlatılanları pekiştirme ve uygulamak oldukça kıymetli.
Sizlere bir de dış kaynak sunuyorum özet bu görseli inceleyebilirsiniz.
Kafanıza halen takılan sorular varsa lütfen bizlere yazın!
egitim@kinetekor.com
Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons_lisans%C4%B1
Akademik gelişim bültenimize ücretsiz abone olun
bottom of page